هیپنوتیزم و درمان سردردهای تنشی و میگرن

یکی از بیماریهای شایع در بین بیماریهای روان تنی , سردردهای تنشی ،  بالاخص سردرد میگرن است. میگرن، نوعی سردرد است که با ترکیب متنوعی از تغییرات عصبی و گوارشی مشخص می شود. درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان دار یک طرفه است که ابتدا خفیف است و کم کم شدید می شود. دردهای میگرنی در همه موارد با بی اشتهایی و تهوع و گاهی اوقات با استفراغ همراه هستند. ۶ تا ٨ درصد از مردان و ٨ تا ١٢ درصد از زنان از میگرن رنج می برند و این ارقام شامل کسانی می شوند که به طور مرتب یعنی حداقل یک بار در سال مورد حملۀ میگرن قرار می گیرند. این در صد در کل جمعیت برابر با ٢ درصد است و از این رو میگرن یکی از بیشترین موارد بیماری های عصبی به شمار می آید. این بیماری تقریبا به یک اندازه در همه ی ملت های جهان وجود دارد. سردردهای عصبی خصوصا میگرن زمینه های روانی و شخصیتی دارد که باید مورد توجه جدی قرار گیرد ولی متاسفانه در اغلب موارد مورد توجه قرار نمی گیرد، به همین دلیل در درمان آن ، پزشکی نوین توفیق چندانی نداشته است و شاهد آن میلیونها بیماری است که هیچ وقت درمان نشده اند .بیماران مبتلا به سردردهای عصبی و خصوصا میگرن، معمولا دارای ویژگیهای شخصیتی  هستند که شروع و فراوانی سردردها را بیشتر می کند.این ویژگیها متعدد و متنوع اند مثل زود عصبانی شدن ، حساس بودن ، زودرنج بودن، وجود باورها و انتظارات غیر منطقی و… این افراد از اضطراب و افسردگی و سایر ناراحتی های روان تنی  رنج می برند و اگر از آنها سوال شود اکثرآنها  وجود این موارد را تایید می کنند، این موارد اثرات فیزیولوژیکی ایجاد میکند و این کافی است به صورت یک استارت عمل کند و سردرد آغاز شود . حمله های سردرد میگرن به طور معمول صبح ها و اغلب آخرهفته شروع می شود. تعداد بروز حملۀ میگرنی میان یک بار در سال تا چندین بار در هفته متغیر است. در جریان هر حمله می توان سه مرحله را تشخیص داد.
١- مرحلۀ مقدماتی که با اختلال در کارهای خودکار و حیاتی بدن ( ورم و یبوست ) و علائم روانی و عصبی همراه است. از جملۀ علائم روانی می توان از بدخلقی، فعالیت بیش از حد، شنگولی، اشتباه زیاد، ناآرامی و احساس سستی و کرختی، و از میان علائم عصبی می توان از حساسیت در برابر نور، اختلال در تمرکز حواس و حرف زدن، خستگی، خمیازه و غیره نام برد. بسیاری از بیماران، به ویژه زنان، اشتهای زیادی نیز برای خوردن انواع شیرینی و غذاهای پرچرپی پیدا می کنند.
٢- مرحله ی هشداردهنده  ( Aura ) ١۵ درصد از بیماران در جریان حملات میگرنی، در خود نوعی علائم هشداردهنده که با محرکات عصبی همراه هستند به وجود می آورند. از آن جمله می توان از نقطۀ کور متغیر (Scotoma) اختلال در میزان حساسیت، اختلالات زبانی، ناهنجاری های حس لامسه، ضعف بنیه و نیز فلج ناقص نام برد.
٣- سپس به مرحلۀ اصلی سردرد می رسد که با دردی نبض دار و کوبنده و علائم همراه آن مانند حالت تهوع، استفراغ، حساسیت زیاد به بو و حساسیت از نور و صدا و احساسات عمومی بیماری توام است.
مدت هر حمله معمولا چند ساعت تا حداکثر یک تا دو روز است. این حالت از نظر پاتوفیزیولوژیکی نتیجه ی بهم خوردن نظم در انتقال دهنده های عصبی سیستم های ضد درد در ساقۀ مغز است که با فعالیت بیش از حد الیاف سه شاخۀ گیرنده ی درد همراه است. در نتیجه، جریان خون رگ های مغزی به دلیل ترشح مواد فعال در رگ ها ( از قبیل سروتونین Serotonin / مادۀ P )  تغییر می کند که با فعال شدن مادۀ انتقال دهندۀ نورون ها ( پروستاگلاندین) و جلوگیری از تکثیر سلول های مغزی، کاهش فعالیت عصب های مغزی، واکنش عفونی در اطراف رگ های خارجی مغز و گشادشدن آن ها توام است.

استفاده مکرر از مسکن های موجود ممکن است احتمال حملات میگرن را افزایش دهد.  طبق مطالعات گزارش شده وقتی غذاهای آلرژی زا از برنامه غذایی مبتلایان به میگرن حذف شد، ۹۳ درصد آنها تسکین یافتند.  دردهای میگرنی در زنان ممکن است به علت تغییرات هورمونی در طول سیکل عادت ماهانه باشد و بعد از اتمام دوره معمولاً به تدریج کاهش می یابد.   سرد شدن دست ها و کم شدن درجه حرارت قبل از حمله میگرنی علامت هشدار انقباض رگ های خونی و شروع درد است.  بالا بردن درجه حرارت دست ها می تواند از سردرد جلوگیری کرده و حمله را متوقف سازد. یک حمام آب داغ هم می تواند مفید باشد.
بسیاری از مبتلایان به میگرن به این نتیجه رسیدند که به طور مرتب و دائمی از مسکن های موجود استفاده کنند. ابتدا درد به دارو جواب می دهد ولی پس از مدتی دوباره برمی گردد و شخص را وادار به مصرف بیشتر دارو می کند. هرچه مقدار دارو بیشتر می شود درد شدیدتر می گردد، اما این قضیه برای کسانی است که داروهای موقت و شیمیائی مصرف می کنند، اما کسانی که داروهای گیاهی موثر مصرف می کنند از ابتلای دوباره به این بیماری در امانند.
طبق یک مطالعه در یکی از دانشگاه های انگلیس بر روی افرادی که از گل گاوزبان استفاده کردند مشخص شد که آنها به طور متوسط ۲۴درصد کمتر از افرادی که از این گیاه استفاده نکردند دچار حملات میگرنی شدند و استفراغ آنها نیز- بدون هیچ گونه عوارض جانبی- کاهش پیدا کرد.
دارویی که به طور معمول توسط پزشکان تجویز می شود آرگوتامین است که نباید بیشتر از ۲ روز در هفته مصرف شود. داروی دیگر سوماتریپ تان (IMITREN)  که برای حمله های میگرنی شدید استفاده می شود که باعث بالا بردن سروتونین در مغز می شود.

در پژوهش انجام شده  در مورد بررسی این پرسش که آیا درمان با هیپنوتیزم درفضا وجو تلقینی خاص، تاثیری بر دفعات، مدت و شدت حملات میگرنی دارد یا خیر،  تعداد ۴٨ بیمار که بیش از دوسال حداقل یک بار در هفته دچار میگرن می شدند در نظر گرفته شدند و در مدت ٩ ماه که این بررسی به طول انجامید، اطلاعات کامل مربوط به ٢٩ بیمار ثبت گردید. نتیجۀ این پژوهش نشان می دهد که یک درمان بالینی و چند جانبه که بدون و یا همراه با درمان هیپنوتیزمی باشد می تواند موجب بهبود قابل توجهی نزد بیماران دارای میگرن گردد . پس از پایان هیپنو تراپی  و به هنگام مرخص کردن بیماران، درجه بهبود پارامترهایی که در این بررسی مورد ارزیابی  قرار گرفتند بسیار بالاتر از ابتدا و تفاوت آن پس از ٩ ماه آشکارتر بود. دفعات، مدت و شدت حملات میگرنی نیز نزد بیمارانی که در این مدت هیپنو تراپی  شدند و یا “خود هیپنوتیزمی” را مورد استفاده قرار دادند، رو به کاهش داشت و این در حالی بود که در طی این مدت همین پارامترها در بیماران گروه کنترل (بیماران بدون هیپنوتیزم) رو به افزایش گذاشتند و به اندازۀ اول خود برگشتند. برخلاف تصور عمومی، درجۀ تلقین پذیری هیچ گونه تاثیری بر نتیجه ی هیپنوتیزم درمانی ندارد.
درمان تنها با یک روش، حتی می تواند به دست پزشک به مزمن شدن و وخیم تر گردیدن سردرد بیانجامد ( مثلا سردرد دائمی ناشی از  (Analgetika از این رو ضروری است که در درمان میگرن، علاوه بر دارو درمانی تدابیر دیگری نیز در نظر گرفته شود. این تدابیر یاری دهنده از جمله عبارتند از: شیوه های آرام بخشی مانند شل کردن ماهیچه ها به روش  ریلکس کاربردی ، آموزش خود آفرین autogenic training، فیزیوتراپی ( مانند  TENS، ماساژ و غیره)، پس خوراند زیستی Biofeed back ، کنترل طرز ایستادن و نشستن و در تجربۀ کلینیکی هیپنوتراپی ( هیپنوتیزم درمانی )  تشویق به انجام ریلکس شدن  و احتمالا بی حسی موضعی نیز به عنوان یک درمان موثر به اثبات رسیده است.

مطالب مرتبط :

درمان

اختلالات خواب

اضطراب

بیماریهای روان تنی

فشار خون عصبی

افسردگی

بیماری ام اس

دکتر حریری ، پزشک ، هیپنوتراپیست و عضو انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران