سردرد

سردرد از شایع ترین بیماریهای مغز و اعصاب است و بیماری سردرد در همه جای دنیا شایع است. دلایلی برای بیماری سردرد وجود دارد . یکی از دلایل اینکه همه سردرد ها بیماری نیستند بلکه یک طیف و علامت بیماری هستند ، مجموعه ای از بیماریهای مختلفی وجود دارد که ایجاد سردرد می کنند . در واقع سردرد می تواند علامت خیلی از بیماریها باشد یا خودش به تنهایی می تواند یک بیماری باشد ، بخاطر همین خیلی متنوع و شایع است . دلیل دیگر اینکه سر و صورت نسبت به قسمت های دیگر بدن گیرنده های خیلی زیادی دارد . پراکندگی این گیرنده های درد که درد را به مغز منتقل می کنند و باعث درک درد می شوند در سر و صورت بیشتر هستند بنابراین ما در آنجا درد را بیشتر حس می کنیم و دیگر اینکه ما نسبت به چیزی که در سر و صورت و قلب مان می گذرد ، نگرانی بیشتری داریم و حساستر هستیم .

 سردردها به طور کلی به دو گروه عمده تقسیم می شوند . یک گروه سردرد های اولیه هستند که شایع ترین سردردها می باشند و بیشترین سردرد ها را شامل می شوند . این سردردها کمتر خطرناکند . ممکن است که خیلی آزار دهنده و مزمن باشند ولی خیلی نگران کننده نیستند زیرا خطر جدی را در بر ندارند . سردردهای اولیه سردرد هایی هستند که معمولا زمینه ی ذاتی و ارثی برای آنها وجود دارد . و در این افراد ما یک اختلال قابل دید ساختاری آسیب شناختی در مغز نداریم . این اختلال در سطح راستای شیمیای مغز و در سطح ژنتیک و مولکول هست . مثل میگرن که شایع ترین سردرد در تمام دنیا است . سر دردهای ثانویه برعکس سردردهایی هستند که ثانویه ی یک اتفاق اضافه شده ای در مغز یا سر و صورت است . مثلا یک توموری در سر ایجاد می شود . سر درد در اینجا بعنوان یک علامت است و بعنوان یک علامت ثانویه بر این تومور است . اگر التهاب و عفونتی در مغز مثل مننژیت یا اختلالی در سینوس های جمجمه مثل سینوزیت یا یک ضایعه ی عروقی اتفاق بیفتد ، همه ی اینها سردرد می دهند . پس سردردهای اولیه و سردردهای ثانویه داریم .

چه افرادی مستعد این سردردها هستند ؟

 در سردرد های اولیه یک اساس ژنتیک و ساختاری وجود دارد یعنی من باید مستعد این سردرد ها باشم. پس هر کس که این ژنتیک و آشفتگی اولیه مغزی را دارد می تواند مستعد باشد مثلا همه میگرن نمی گیرند یا در یک خانواده همه میگرن نمی گیرند بعضی ها میگرن می گیرند . پس زمینه میگرن باید وجود داشته باشد . در سردرد تنشی که به سردرد عصبی معروف است که شبیه میگرن است ولی یکسری خصوصیت های دیگری هم دارد که کمی با میگرن متفاوت است ،این هم یک زمینه می خواهد . سردرهای اتونومیکی هستند که سردردهای خاصی هستند. در سردردهای اولیه نکته ی مهم این است که عوامل محیطی متعددی وجود دارند که می توانند این سردردها را بیدار ، نمودار یا تشدید بکنند یعنی شدت ، مدت و تعدادش را زیاد بکنند و آنرا تغییر بدهند . عوامل محیطی یکسری تغییرات آب و هوا وجود دارد که حتی در بعضی از فصول فشار هوا، استرس ها ، گرما یا سرما و عوامل عفونی ، آلودگی هوا حتی خواب و بیداری و آلودگی های صوتی ، خستگی ها ، همه ی اینها روی سردرد های اولیه اثرات بسیار مهمی دارند . اگر ما بتوانیم همه ی اینها را یعنی عوامل محیطی را و سبک و سیاق زندگی خودمان را در جهت مثبت تغییر بدهیم می توانیم خیلی از این سردردها را کم بکنیم . یکی از راههای کم کردن این سردرد ها آرامیدگی یا ریلکسیشن است .

کدام بیماری ها ممکن است که زمینه ی سردرد بشود ؟

هر اتفاقی که در داخل جمجمه ، مغز یا ساختمان اطراف مغز بیفتد می تواند ایجاد سردرد بکند . بعضی بیماریهای سیستمیک یا عمومی وجود دارند که اینها هم سردرد می دهند . یک سرماخوردگی معمولی هم سردرد می دهد . سر درد در مسائل عفونی زیاد دیده می شود . ضایعاتی که در مغز وجود دارند مثل تومورها و ضایعات عروقی یا کیست ها یا افزایش فشار داخل جمجمه به هر علتی که باشد یا عوامل عفونی که مستقیما مغز را مورد هجوم قرار می دهند و پرده های مغز را می گیرند . مثل مننژیت یا بافت خود مغز را می گیرند مثل آنسفالی و ساختمانهای مجاور مثل سینوزیت یا حتی یک دندان درد ممکن است که موجب سردرد گردد . همین طور ضایعاتی که در گردن وجود دارد که سردردهای ثانویه را بوجود می آورد . پس یک طیف وسیعی وجود دارد که سردرد هم می تواند خیلی ساده و گذرا باشد و هم خیلی خطرناک باشد و زنگ خطر باشد. عمدتا سردرد را باید جدی بگیریم .

کدام سردرد ها از نظر درمان مهمتر هستند ؟

سردردی که قبلا ً بشکل و جور دیگری بوده و الان الگوی آن عوض شده است ، این می تواند خیلی مهم باشد . سردردی که پیش رونده است یعنی اول خفیف بوده و الان شدت آن زیاد شده است یا تعدادآن کم بوده و الان تعداد آن زیاد شده است . سردردی که خیلی شدید و ناگهانی باشد سردرد مهمی است . سردردی که همراه با استفراغ است و فرد دارد دائم این سردرد را تجربه می کند و استفراغ می کند یا همراه با علائم دیگر عصبی و نورولوژیک است مثلا سردردی که همراه با اختلال دید است یا همراه با اختلال هوشیاری است . سردردی که همراه با ضعف یا فلجی یا اختلال حرکت در یک قسمتی از بدن هست . سردردی که در زمینه ی تب یا بیماری خاصی بوجود می آید ، سردردی که بر اثر یک بدخیمی در بدن بوجود می آید ، سردردی که بعد از ضربه است البته یک ضربه عمده ، سردرد در افراد مسن خصوصاً وقتی سردرد نداشته اند . اینها همه سردردهایی هستند که نیاز به پیگیری ، معاینات و دقت بیشتری دارد .

آیا شایع ترین نوع سردردها میگرن است ؟

عمدتا سردردهای اولیه شایع تر هستند . در سردردهای اولیه میگرن شایع ترین سردرد در دنیا است که باورهای غلطی هم در مورد آن وجود دارد. شایع ترین تظاهر میگرن سردرد است اما میگرن همیشه سردرد ندارد . فردی که میگرنی هست بطور دوره ای سردرد دارد و اگر کسی هر روز سردرد داشته باشد می شود میگرن مزمن و روزانه که تعریف دیگری دارد. سردردهای معمولی آن بصورت دوره ای است . یعنی بیمار یک روز سردرد دارد و یک روزهایی سردرد ندارد . هر زمانی ممکن است که سردرد او شروع بشود و خیلی اوقات سردرد صبحها شروع می شود. از خصوصیات اصلی این سردردها این است که ضربان دار و کوبنده است . ممکن است که شخص دوست داشته باشد که شقیقه اش را فشار بدهد که این هم نمونه ای از ضربان دار بودن سردرد است . خیلی از سردردهای ثانویه هستند که شبیه میگرن هستند . بعضی مواقع ما به سردردهای ثانویه نمی رسیم و این قدر سردرد شدید است که ما تشخیص میگرن می دهیم و اتفاقا به دارو هم جواب می دهد و بعدها متوجه بشویم که این تومور بوده است . سردردهای میگرنی گاهی اوقات توسط سردردهای ثانوی تقلید می شوند. فرد باید حداقل پنج بار این سردرد را تکرار کرده باشد که ما سراغ میگرن برویم .کسی که یک بار سردرد گرفته باشد ما نمی گوییم که این میگرن است . سردرد ضرباندار است ، معمولا از یک سمت و از پس سر شروع می شود و بعد پخش می شود . پس میگرن همیشه یک طرفه نیست . در شصت درصد موارد میگرن یکطرفه است . میگرن معمولی با میگرن کلاسیک متفاوت است . اینها در پیش درآمد با هم متفاوت هستند . در میگرن کلاسیک وقتی فرد سردردش شروع می شود عمدتا جلوی چشمش تار یا سیاه می شود یا جرقه های نورانی در جلوی چشمش بیاید و دیدش تار بشود . میگرن معمولی خودش را با سردرد نشان می دهد . این سردرد یک طرفه یا دو طرفه پخش می شود ، ضربان دار است ، بیشتر مواقع در شقیقه ها درد شدیدی وجود دارد که بعد به پشت سر کشیده می شود، شخص دوست دارد که چشمهایش را ببندد ، نور ، سر و صدا و بو او را اذیت می کند ، احساس تهوع به او دست می دهد ، وقتی سردرد به پیک خودش نزدیک می شود فرد دچار استفراع می شود ، سردرد یک ساعت تا دو ساعت طول می کشد و با استراحت یا خواب یا با دارو و تمرینات آرامیدگی بهتر می شود.

 چرا سردرد در زمانهای مشخصی مثل زمان پریود خانمها به سراغ آنها می آید ؟

گاهی اوقات قبل از آنکه سردرد های میگرنی شروع بشود فرد احساسات خاصی هم دارد . مثلا تمایل به خوردن غذاهای شیرین دارد یا ممکن است که بد خلق بشود یا ممکن است که حوصله نداشته باشد. گاهی ما هم عرض یا واریان های میگرن هم داریم . میگرن هایی که ممکن است میگرن های چشمی باشدیا میگرن فلجی دست و پا باشد . بنابراین میگرن طیف وسیعی دارد و همیشه یک شکل نیست. گاهی هم عرض های میگرن را هم می بینیم . در بچه ها سردرد وجود ندارد ولی بصورت دوره ای دچار استفراغ می شوند و بررسی ها هیچ چیزی را نشان نمی دهد و شخص هیچ مشکلی ندارد . دیگر گیجی های دوره ای است . فرد می گوید که بصورت دوره ای گیج و منگ هستم . این هم می تواند هم عرض میگرن باشد . میگرن در خانم ها شایع است چون هورمون ها در تشدید میگرن نقش مهمی دارند . اغلب خانمهایی که میگرن دارند در دوره پریود یا قبل از آن ممکن است که سردردهایشان تشدید بشود . خانم ها ممکن است که سردردهایشان در سه ماهه اول دوران بارداری و حاملگی تشدید بشود ولی به مرور شدت و مدت آن کم می شود و اغلب درسه ماهه ی سوم فروکش می کند . خانم هایی که میگرن دارند در دوران یائسگی شصت درصدشان خوب می شوند . با قطع نوسانات هورمونی بهتر می شوند . ولی حدود سی درصدشان ممکن است که سردردهایشان را داشته باشند . ده درصد ممکن است که سردردهایشان بدتر بشود . داریم خانم هایی که بعد از دوران یائسگی سردردهایشان شروع شده است . در خانم ها میگرن بیست درصد و در آقایان ده درصد است که این رقم بالایی است . در تمام جوامع میگرن شایع است . میگرن با عصبانیت و خستگی ارتباط دارد .

چه عواملی میگرن را تشدید می کند ؟ و استفاده از مُسکن چه خطراتی را در پی دارد ؟

اول باید عوامل تشدید میگرن را بشناسیم که با کم کردن این عوامل یا تعدیل این عوامل بتوانیم میگرن خودمان را تا حدی کنترل کنیم . دارو بخشی از درمان فرد است . بخش عمده ای از درمان خود فرد است . اول خودت باید بخواهی که خوب بشوی و سبک زندگی خودت را تغییر بدهی . ممکن است عواملی که ما می گوییم در شما وجود داشته باشند و شما آنها را رفع بکنید . یکی بی خوابی است . بی خوابی یا پرخوابی میگرن را تشدید می کند . خیلی از میگرنی ها می گویند که ما دوشنبه ها و جمعه ها سردرد داریم . روزهای عادی شش صبح بلند می شوند ولی روزهای جمعه ساعت یازده بلند می شوند . باید در روزهای تعطیل ساعتهای مشخصی بیدار شد . استرس ها میگرن و سردردهای تنشی را تشدید و مزمن می کنند . استرس ها را تعدیل کنیم . یک بخشی از تعدیل آن استفاده ازهیپنو تراپی یا هیپنوتیزم درمانی است . بخشی از آن با دعا ، توکل ، ورزش و کتاب خواندن است . برای سردردهای دوران پریود هم دارو می دهند . بی غذایی یا رژیم های طولانی و سخت میگرن را تشدید می کند . خیلی از میگرنی ها می توانند روزه بگیرند بشرطی که سر درد را کنترل کنند و اگر زوره داری باعث می شود که سردرد دائمی بشود و به شما آسیب برساند ، این روزه بر شما واجب نیست . کسانی که میگرن دارند در چند روز اول ماه رمضان که هنوز سازگاری بدن وجود ندارد ممکن است که سردردشان تشدید بشود. یک مُسکنی که جواب بدهد در هنگام سحر بخورند . این افراد یک پرهیز مشخصی ندارند . بعضی از خوراکی ها سردرد را تشدید می کنند و شما باید آنها را امتحان کنید . اگر خوراکی سردرد شما را تشدید کرد از آنها پرهیز کنید . پس ما پرهیز غذایی صرف نداریم زیرا انسانها با هم متفاوت هستند و میگرن هایشان هم از لحاظ فاکتورها متفاوت است. برخی افراد هم هستند صبح ها که از خواب بلند می شوند سردرد همراه با سرگیجه دارند . چشم هایم هم درد می گیرد و حالت تهوع هم دارند، اینها عمدتا سردردهای تنشی هستند . دیگر این که سردردهای میگرنی وقتی شروع می شوند که ما از خواب بیدار می شویم . گاهی در سردرهای ثانوی با فشار خون بالا ممکن است که اینها احساس بشوند. اگراین افراد مثلاً یک ساعت زودتر از خواب بلند شوند یک ساعت زودتر بلند بشوند و ورزش بکنند و مایعات میل بکنند قطعا سردردشان کمتر می شود.

در خصوص مصرف دارو باید بگویم که متاسفانه مصرف خودسرانه ی مسکن در کشور ما خیلی زیاد است . بعنوان مثال اگر من بررسی شده باشم که میگرن پراکنده دارم و در شروع درد به مسکن جواب می دهد ، اجازه ی آنرا از پزشک می گیرم و آنرا مصرف می کنم . به وفور دیده می شود که افرادی برای سردرد شروع به خوردن طولانی و مداوم مسکن می کنند . الگوی سردرد را مصرف مسکن و مزمن تغییر می دهد . خصوصا اگر مسکن ها قوی یا مخدر باشد . داروی ترامادول سالهاست که برای سردرد گریبانگیر ماست . این دارو مثل تریاک و هروئین ما را دچار وابستگی می کند . اینها منجر به سردردی می شوند که سردرد ناشی از سوء مصرف مواد مسکن یا مخدر است . این سردردها بسیار شدید و خطرناک هستند و بسیار هم سخت درمان می شوند . از مصرف خودسرانه داروهای مسکن بخصوص از نوع مخدر آن جداً پرهیز کنید .

در مورد داروهایی که در ماهواره تبلیغ می شود مردم باید چکار بکنند ؟

در بیمارهایی که صعب العلاج هستند این ادعاها خیلی زیاد است . در هیچ جای دنیا هیچ دارویی اجازه تبلیغ برای مردم را ندارد . برای پزشکان می تواند اطلاع رسانی بشود ولی برای مردم نمی تواند اطلاع رسانی بشود. عمده ی داروهایی که تبلیغ می شود مکمل ها و ویتامین ها هستند. آیا این ویتامین ها برای سردرد موثر هستند ؟ بله .بعضی از ویتامین ها موثر هستند . اگر کسی فقر آهن یا فولیک اسید دارد ، این ویتامین ها را بخورد سردردش بهتر می شود. ویتامینی بنام کوآنزمی کیتین ممکن است که برای میگرن موثر باشد . منیزیوم ممکن است که برای میگرن مفید باشد. اول باید ببینیم که ما چه داروهایی نیاز داریم و بعد مکمل ها را مصرف کنیم. ما نباید بدون تشخیص مشخص پزشک داروی مکمل را بخریم و مصرف بکنیم .

آیا کم خونی باعث سردرد یا تشدید سردردهای میگرنی می شود ؟

کم خونی علت سردرد میگرنی نیست ولی می تواند سردرد را تشدید کند . اگر در فردی که سابقه ی کم خونی دارد سردرد پیدا کنیم حتما با تصحیح کم خونی فرد بهتر خواهد شد .

سردرد همیشه می تواند مهم باشد می تواند ساده یا زنگ خطر باشد . حتما به پزشک مراجعه بکنند و دقت داشته باشند و داروی خودسرانه مصرف نکنند

تیر کشیدن جلوی سر آیا ناشی از میگرن است یا سینوزیت ؟

آماری گرفته اند که ببینند کسانی که میگرن دارند چه تعداد بررسی سینوس شده اند یعنی عکس سینوس و رادیو گرافی سینوس دارند . عواملی مثل تغییر دما سینوس را تشدید می کند . مثلا در زمستان شما از یک جای گرم به یک جای سرد بروید و فعالیت بکنید و به شما باد بخورد ، سردردهای میگرنی با اینها تشدید می شود . در عامه این جور نمودار شده که اینها سینوزیت است . خیر این طور نیست .سینوزیت یا التهاب اطراف جمجمه اتفاق می افتد ولی خیلی شایع نیستند . اینها موقعی سردرد می دهندکه فرد علائم دیگری همراهش دارد مثلا ترشحات چرکی ، تب ، لرز ، گرفتگی صدا یعنی مثل حالتی که ما در سرماخوردگی و آنفولانزا می بینیم . سینوزیت بصورت حاد سردرد می دهد ولی علت شایعی برای درد در سر و صورت نیست . شاید پنج درصد علت دردهای سر و صورت سینوزیت است . اغلب تظاهراتی که میگرن را تشدید می کنند به اشتباه سینوزیت تلقی می شوند .

سردردهای همراه با بی حالی و تیر کشیدن و اغلب سنگین شدن سر علت ان چیست ؟

در این گونه مواقع باید بررسی بشود و تشخیص های افتراقی داده بشود چون سردردهای ثانویه وجود دارند که میگرن را تقلید می کنند . در میگرن تیر کشیدن خیلی شایع است . سردرد همراه با تهوع از علائم شایع میگرن است . بخشی از افرادی که میگرن دارند هنگام سردرد یا شروع سردرد ممکن است که دچارافت فشار و ضعف بشوند . این هم یک علامت میگرن است .

 آیا تزریق اینترفورم عوارضی دارد ؟

اینترفروم ها بطور عادی در بدن هستند و در هنگام سرماخوردگی اینترفروم ها هستند که علائم تب و درد و کوفتگی را در بدن ایجاد می کنند. وقتی یک بیمار ام اسی تزریق عضلانی می کند ممکن است که دچار تب و لرز بشود. هنگام این تزریق ممکن است که سردرد بگیرد و فواصل آن باید چهارساعته باشد و فرد می تواند بعد از تزریق یک مسکن مثل بروفن یا استامینوفن استفاده بکند . البته راههای دیگر هم دارد . افرادی که میگرنی هستند و حتی ما در افراد ام اسی هم میگرن زیاد می بینیم . ممکن است با تزریق اینترفروم جدای از سردردهای بعد از تزریق ممکن است که اینها افزایش حملات میگرن داشته باشند . ما باید بدانیم که بیمار میگرن دارد یا خیر و اگر میگرن داشت بعد از ترزیق از یک مسکن برای بیمار استفاده بکنیم .

علت سردرد همراه با بی حسی و گز گز شدن و دو تایی دیدن و گاهی دچار فراموشی شدن چیست ؟

این از سردردهای مهم است . سردردی است که همراه با یکسری علائم است . مثل گزگز در سر وصورت ، دوبینی و فراموشی . ایشان نیاز به معاینه وعکسبرداری دارند تا تشخیص سردردهای ثانویه کنار گذاشته بشود و مشکل شان حل بشود.